زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

حاطب بن ابی‌بلتعه لخمی





حاطب بن ابی‌بلتعه لخمی، صحابی بدری پیامبر اسلام و از مهاجران به مدینه و حامل نامه رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به سوی مقوقس بود. او سرانجام به سال ۳۰ هجری قمری درگذشت.


۱ - معرفی اجمالی



حاطب بن ابی‌بلتعه لخمی، از اصحابی بدری بود که در تمام نبردها در کنار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) حضور داشت و در میان صحابه از تواناترین تیراندازان بود.

۲ - سفیر پیامبر



حاطب سفیر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای فراخواندن مقوقس، حاکم اسکندریه به اسلام بود. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) او را همراه نامه‌ای نزد مقوقس، امیر اسکندریه فرستاد. مقوقس، حاطب را احترام کرد، به او صله داد و با ماریه قبطیه، مادر ابراهیم و خواهرش سیرین، مادر عبدالرحمان بن حسان ثابت انصاری به سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرستاد.

۳ - حاطب در شان نزول آیات



برخی از مفسران، آیات نخست سوره ممتحنه، ۲۳ توبه، ۲۸ آل عمران
[۱۴] بلنسی، محمد بن علی، تفسیر مبهمات القرآن، ج۱، ص۲۷۶.
و ۲۲ مجادله را درباره جاسوسی حاطب، برای مشرکان مکه دانسته‌اند.

۴ - جاسوسی حاطب



حاطب بن ابی‌بلتعه از صحابه رسول خدا بود که مسلمان شد و به مدینه مهاجرت کرد. خانواده او در مکه باقی مانده بودند و قریش از او خواستند که به وی نامه‌ای بنویسد و بپرسد که آیا محمد می‌خواهد به مکه حمله کند یا نه: همسرش نامه را نوشت و برای او فرستاد. وی نیز در حالی که اجازه چنین کاری را نداشت و افشای اسرار مسلمانان محسوب می‌شد، نوشت که آری، محمد می‌خواهد چنین کند. (این واقعه نزدیک به واقعه فتح مکه رخ داد) سپس آن را به زنی به نام صفیه داد تا به مکه برساند.
در این هنگام جبرئیل نازل شد و پیامبر را آگاه فرمود. پیامبر نیز امیرمومنان و چند تن دیگر را فرستاد تا این زن را یافته و نامه اش را بازستانند. آنها صفیه را یافتند و نامه را گرفتند و حاطب را هم نزد رسول خدا آوردند.حاطب گفت: به خدا قسم خیانت نکردم و نفاق نورزیدم. من از قریش نیستم و خانواده‌ام در آنجا غریبند. خواستم وقتی مردم، قریش از آنها حمایت کنند و به آنها آزار نرسانند، و گرنه من هیچ قصد بدی از این کار نداشتم. پیامبر عذرش را پذیرفت و او را بخشید. آیه اول سوره ممتحنه نیز در شان همین واقعه نازل گردید که خداوند در آن مؤمنان را از دوستی با دشمنان خدا نهی می‌کند.

۵ - وفات



حاطب بن ابی بلتعه در خلافت عثمان، در سال ۳۰ هجری در سن ۶۵ سالگی از دنیا رفت.
[۱۷] زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۲، ص۱۶۳.


۶ - پانویس


 
۱. ابن سعد بغدادی، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۳، ص۸۴.    
۲. ابن عبدالبر، یوسف‌ بن‌ عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۱، ص۳۱۲.    
۳. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۱، ص۱۵۴.    
۴. ابن سعد بغدادی، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۳، ص۸۴.    
۵. ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج۴، ص۱۰۲۶.    
۶. ابن سعد بغدادی، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۱، ص۸۴.    
۷. ممتحنه/سوره۶۰، آیه۱.    
۸. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۲، ص۵۵۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۴۵.    
۱۰. توبه/سوره۹، آیه۲۳.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۹.    
۱۲. آل عمران/سوره۳، آیه۲۸.    
۱۳. ابو‌الفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، ج۴، ص۲۶۵.    
۱۴. بلنسی، محمد بن علی، تفسیر مبهمات القرآن، ج۱، ص۲۷۶.
۱۵. مجادله/سوره۵۸، آیه۲۲.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۲۲.    
۱۷. زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۲، ص۱۶۳.
۱۸. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴.    
۱۹. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۱، ص۳۱۲.    
۲۰. ابن حبیب، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۷۶.    
۲۱. ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج۱، ص۶۵۹.    
۲۲. شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۳، ص۶۵.    


۷ - منبع


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حاطب بن ابی بلتعه».    
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۵۴.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.